Hosseinahmadi

تاریخچه دژ میر غلام هاشمی

یکی از سالم ترین و محبوب ترین قلعه های تاریخی ایلام دژ میرغلام هاشمی بوده اما امروزه به دلیل عدم توجه به آن قسمت عظیمی از دیوارهای این اثر تاریخی ریزش کرده و بدون شک در معرض تخریب قرار دارد. این قلعه تاریخی به وسیله میر غلام هاشمی یکی از امرای دره شهر در سال 1303 و در زمان حکومت پهلویان در دره سیکان در اطراف رودخانه آن بنا نهاده شده است، این بنای تاریخی در سال 1379 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. لازم به ذکر است که بگوییم این قلعه توسط دختر میرغلام هاشمی در سال 1376 به میراث فرهنگی ایلام واگذار شد.

نقشه و معرفی بخش های مختلف دژ میر غلام هاشمی

دژ میر غلام هاشمی مانند بناهای تاریخی زمان حکومت ساسانیان به شکل چهار ایوانی طراحی شده است که کاربرد آن نظامی - مسکونی بوده است به دلیل نوع مصالحی که در این دژ به کار رفته استحکام بی نظیری را می توان مشاهده کرد. تعداد زیادی اتاق را در این قلعه ساخته اند که به شکل تو در تو به هم متصل می شوند. دژ میرغلام در شمال شرقی و غربی دو برج نگهبانی را شامل می شود همچنین سه عدد اتاق نگهبانی بالای سردر ورودی، ضلع غربی و ضلع شمالی وجود دارد که جایی برای دیدبانی به شمار می رفته، علاوه براین در دورتا دور دژ و قسمت پشت بام آن دیواری به حدود یک متر را برای جان پناه ساخته اند.

 ظاهر بیرونی قلعه با گل و گچ ساخته شده است به نحوی که هیچ گونه فضای خالی در بین دیوارهای آن مشاهده نمی شود. در قسمت مرکزی حیاط قلعه مثل دیگر دژها یک حوض مربعی شکل وجود دارد که آب آن به وسیله کانالی که از طریق رودخانه به داخل حیاط کشیده شده است تامین می شود. به دلیل این که آب زیادی در این منطقه وجود دارد بیشتر والی های ایلام در این شهرستان قلعه های تاریخی را بنا نهاده اند.

روی دیوارهای این دژها سوراخ هایی وجود دارد که برای تهویه هوای داخل برج کاربرد داشته است قسمت ورودی بنا از نمای اصلی جلوتر می باشد و به راحتی می توان آن ها را تشخیص داد، این ورودی ارتفاع بیشتری از دیوارهای کناری خود دارد به علت داشتن فضاهای اضافی مثل شاه نشین و اتاق نگهبان آن را در دو طبقه ساخته اند. دربی که برای قلعه میرغلام هاشمی به کار برده اند چوبی می باشد که دارای کوبه های فلزی است. در قاب هلالی شکل پنجره ای در سمت راست ورودی بنا کتیبه ای را مشاهده خواهید کرد که تاریخ ساخت قلعه بر روی آن حک شده است.

 کتیبه دیگری روبروی درب ورود قلعه وجود دارد که نام اجداد میرغلام هاشمی را با خط نستعلیق بر روی آن نوشته اند. سومین کتیبه ای که در سمت راست هشتی قرار دارد نحوه واگذاری قلعه را نشان می دهد. هشتی که برای این قلعه به کار برده اند ورودی ساختمان را به حیاط و فضای داخلی بنا ارتباط می دهد این هشتی را مانند ایوانی ساخته اند که در قسمت جنوبی قرار دارد این ایوان از هردو طرف به اتاق هایی که محل زندگی والی بوده راه دارد داخل این بنا می توان دوازده اتاقک را مشاهده نمود که بیشتر آن ها در سمت شرق قرار دارند. تمامی این اتاق ها از لحاظ طراحی یکسان هستند به غیر از اتاق سمت جنوب غربی که به عنوان مکتب خانه از آن استفاده شده است در سمت جنوب شرقی می توان آشپزخانه را به شکل دو اتاق تو در تو مشاهده نمود.

 داخل حیاط سه راه پله وجود دارد که به ترتیب در گوشه های شمال غربی و شرقی و ایوان جنوبی قرار دارند. تزئیناتی را که برای این بنا به کار برده اند سفیدکاری داخل اتاق ها، تزئینات گهواره ای که در قسمت نمای بیرونی اتاق ها دیده می شود را در بر می گیرد. با توجه به گفته هایی که وجود دارد می توان گفت در سمت شمال غربی این قلعه و در حاشیه رودخانه سیکان رود پرآبی قرار داشته که در آن جا حمامی بنا نهاده اند ولی باستان شناسان نتوانسته اند هیچ اثری از آن را بیابند. اصطبل نگهداری چهارپایان را در فضای بیرونی قلعه ساختند چرا که مدل حجره ها و محدود بودن ابعاد اجازه نگهداری چهارپایان را در داخل بنا نداده است.